قیچک
قیچک از سازهای زهی آرشهای مقید است که در ساخت آن، چوب، پوست و فلز به کار میروند. این ساز در موسیقی نواحی مختلف ایران استفاده میشود وطی نیم قرن گذشته با تغییراتی مختصر در گروه نوازی سازهای ملی نیز متدوال شده است که آن را قیچک شهری مینامند. هنگام نوازندگی، قیچک را نشسته به صورت عمودی با دست چپ نگه میدارند و با دست راست آرشه را به صورت افقی، در حرکات رفت و برگشت، بر سیمهای آن میکشند. طول این ساز حدود 56 سانتی متر است و اجزای اصلی آن عبارت اند از کاسه، دسته و سرپنجه.
کاسهی طنینی
بدنهی اصلی قیچک از چوب یک تکه و معمولا گردو، توت یا چوب های محکم دیگر ساخته میشود. کاسهی طنینی، حجیم است و دو فرورفتگی بزرگ در طرفین، آن را به دو قسمت بزرگ تر و کوچک تر تقسیم میکند. قسمت کوچک تر در پایین ساز قرار دارد و بر دهانهی آن پوست کشیده میشود و خرک روی پوست قرار میگیرد. دهانهی قسمت بزرگ تر باز است و دسته تا روی نیمی از این قسمت ادامه مییابد.
پوست
معمولا از پوست گوسفند یا آهو استفاده میشود.
دسته
جنس دسته‌ی قیچک از همان چوب بدنه است که به صورت یک تکه با بدنه تراشیده میشود. دسته‌ی این ساز کوتاه است و از یک طرف به قسمت بزرگتر کاسه و از طرف دیگر به سرپنجه متصل است. قیچک فاقد دستانبندیست و تمام فواصل موسیقی ملی (پرده، نیم پرده و ربع پرده) روی آن قابل اجرا هستند.
سرپنجه
جعبهی کوچک توخالیست از جنس چوب و در ابتدای طول دسته که مجموعا چهار گوشی، به تعداد سیمها، دوبهدو، در طرفین آن قرار دارند و در انتها، تاج قیچک است با خمیدگی رو به عقب که از همان جنس چوب دسته است.
گوشیها
قیچک 4 عدد گوشی از جنس چوب، به تعداد سیمهایساز و به صورت میخ سر پهن دارد که دو به دو، در طرفین سرپنجه قرار دارند. هر سیم در داخل جعبهی سرپنجه به انتهای باریکتر گوشی بسته میشود. قسمت پهن تر گوشی، بیرون از جعبهی سرپنجه قرار دارد و با دست چپ نوازنده برای کوک کردن ساز، به راست و چپ گردانده میشود.
شیطانک
قطعه چوب باریک و کم ارتفاعیست به عرض دسته‌ی ساز که بین سرپنجه و دسته قرار دارد و سیم ها از درون شیارهای کم عمق آن عبور میکنند و به طرف گوشی ها می روند.
خرک
خرک قیچک از جنس چوب و گاه استخوان به ارتفاع تقریبی 2 سانتی متر است که با دو پایهی کوچک خود روی پوست کاسهی کوچک تر قرار می گیرد و سیم ها از روی شیارهای آن عبور میکنند.
سیمگیر
قطعهایست کوچک از جنس چوب یا فلز که در انتهای بدنهی کاسه نصب و یک سر گرهدار سیم به آن بسته میشود.
تعداد و جنس سیمها
قیچک دارای 4 سیم از جنس فلز است که چهارمین سیم، روکشدار و ضخیم تر است. طول سیم ها در قیچک معمولی از سیمگیر تا شیطانک حدود 33 سانتی متر است.
وسعت
وسعت صدای قیچک معمولی حدود دو اکتاو است که به علت عدم وجود دستان بندی، تمام فواصل موسیقی ملی (پرده، نیم پرده و ربع پرده) در این ساز قابل اجرا هستند.
کوک سیمها
کوک سیمهای قیچک معمولی به صورت پنجمهای پایین رونده است و کوک سیمهای سوم و چهارم در مقامهای مختلف قابل تغییر است.
جهت اطلاعات بیشتر به کتاب سازشناسی ایرانی مراجعه شود.